Controleren op teken

In Nederland zijn er de laatste jaren meer meldingen van teken én meer meldingen van teken die de ziekte van Lyme bij zich dragen. 

Daarom wordt in het algemeen geadviseerd om na een bezoek aan de natuur jezelf / jouw kinderen te controleren op teken.

De teek

De teek is een piepklein beestje dat zich voedt met bloed van mens en dier, hiervoor prikt hij een minuscuul gaatje in de huid waardoor hij bloed kan zuigen.  Ons lichaam repareert dergelijke 'wondjes' door het bloed te laten stollen en zo de kans te krijgen de huid te repareren.   Om dit proces te voorkomen laat de teek een stofje achter in de wond.

De ziekte van Lyme

De ziekte van Lyme wordt veroorzaakt door een bacterie die besmette teken bij zich dragen. 
Hoewel op korte termijn (een paar weken/maanden) slechts een rode ring of rode vlek ontstaat,  kunnen de klachten erger worden wanneer een infectie met de ziekte van Lyme niet wordt behandeld.   Klachten beginnen met koorts, spier- en gewrichtspijn, maar kunnen als zij niet behandeld worden verergeren tot blijvende spier- of gewrichtsklachten, huidklachten of zelfs hartklachten.

Behandeling van de ziekte van Lyme gebeurt met antibiotica. Hoe eerder hier mee wordt begonnen hoe minder klachten er ontstaan en effectiever de behandeling is.
1 op de 5 teken is besmet met de ziekte van Lyme.

2% van de tekenbeten levert een werkelijke besmetting met de ziekte van Lyme op.

Hoe controleer je op teken?

Waar vind je de meeste teken?
Teken kunnen over het hele lichaam gevonden worden. Scan dus altijd het hele lichaam.

Toch zijn er een aantal hotspots waar in de regel vaker teken gevonden worden.
De teek houdt van plekken waar hij warm en een beetje beschut kan zitten.

Een teek gevonden, en dan?
Houd het luchtig

Fijn om te weten, het is niet noodzakelijk een teek halsoverkop te verwijderen. 
Sterker nog, maak er bij voorkeur iets leerzaams van!   Pak een vergrootglas en bekijk (als de plek zich ervoor leent) samen hoe de teek zich heeft vastgebeten. Of leg hem naderhand op een papiertje om hem te bekijken... Zo houd je de sfeer niet alleen luchtig, maar leert jouw kind ook zelf om teken te herkennen.

Niet pijnlijk

Wanneer het de eerste keer is dat een kind een teek heeft is het goed om te vertellen dat het verwijderen van een teek niet pijnlijk hoeft te zijn.  Zeg bijvoorbeeld dat het misschien wat kriebelt.

Neem het serieus, maar niet té

Zeker wanneer je de teek dezelfde dag nog gevonden hebt is er geen reden voor paniek. 
Zelden veroorzaakt een teek binnen een dag problemen. 
Het weghalen komt dan dus ook al ietsje minder nauwkeurig, in dit geval is het vooral erger voorkomen (dat de teek zich goed gaat nestelen).  Ga in deze gevallen dus ook niet gelijk onnodig 'graaien of plukken' als er toch nog een stukje van de teek achterblijft in de 'wond'. 

De teek verwijderen

Wat moet je niet doen?

Een ding is iedereen het over eens;  je moet de teek van te voren niet proberen te doden door hem met alcohol te besprenkelen of door met een hete naald in de teek te prikken.  
De káns bestaat dat een teek dan alsnog snel zijn spuug achterlaat in de 'wond', iets wat we juist proberen te voorkomen...

Waarmee haal je de teek eruit? 

Op internet vind je vele adviezen en manieren waarop je een teek kunt verwijderen.

Het nadeel van een tekentang/tekenpen is dat je deze opent door erin te knijpen en hij zichzelf sluit naarmate je hem losser laat. Hierdoor grijp je al snel (onnodig) ook een stukje huid vast waardoor het pijnlijk kan zijn voor het kind.
Ook van de variant die lijkt op een breekijzer was/ben ik geen voorstander. Zeker kleine teken zijn erg lastig te verwijderen met deze tang,  en de kans dat je het lichaam van de kop af trek is relatief groot.

Als leider op scouting belast met de EHBO taak heb ik wellicht al honderden teken moeten verwijderen.  Mijn ervaring hierbij is dat je met een gewone puntpincet het meest precies kunt werken.

Een puntpincet heeft een punt die je heel precies tussen de kop van de teek en de huid van het kind kunt plaatsen.  Omdat je hem zelf dichtdrukt heb je hierover meer controle dan de tekenpen die zichzelf sluit. 

Hoe verwijder je de teek het makkelijkst?

Tip:  op scouting zetten wij altijd een kring om de plek waar de teek zit vóórdat wij de teek verwijderen.  Zo weet je achteraf altijd waar de teek gezeten heeft en kun je het de komende dagen even in de gaten houden.   Als de teek eenmaal verwijderd is zie je namelijk lang niet altijd meer waar de teek precies gezeten heeft...

1.  Pak een puntpincet.

2.  Zorg dat je eventuele haren van het kind aan de kant houdt. 
3.  Probeer de kop van de teek zo dicht mogelijk bij de huid vast te pakken met de punt van de pincet. 

4.  Probeer de teek rechtstandig eruit te trekken. 
>> Hierover verschillen de meningen echter. Vroeger werd gezegd dat je moest draaien, tegenwoordig zegt men dat gewoon rechtstandig trekken het beste is.
Je zult merken dat de teek een beetje blijft haken in de huid.  Mijn ervaring is dat eerst rechtstandig eruit proberen te trekken het beste werkt,  een teek die nog niet echt vast zit laat dan wel los.  

Zit de teek beter vast,  trek dan rechtstandig tot je ziet dat de teek blijft haken (wat 'spanning' opbouwen zeg maar),  en probeer dan eens te draaien / wrikken.  
Uiteindelijk is er niet één manier die per se het beste werkt is mijn ervaring.  Het belangrijkste is dat we de teek eruit halen,  per teek is het even kijken/zoeken hoe dit het makkelijkste gaat.

5. Het gebeurt regelmatig dat er toch een stukje van de teek achterblijft in de 'wond'. 
Je kunt kijken of je deze er nog uit kunt plukken, maar til hier niet te zwaar aan. 'Vroeger' ging nog wel eens het verhaal rond dat de teek zichzelf opnieuw kon laten aangroeien als er een deel van zijn kop blijft zitten.  Regelmatig ben ik met kinderen bij een huisarts geweest nadat er stukjes van de teek achterbleven na het verwijderen.  In alle gevallen probeerde de huisarts zelf het nog even, maar liet dan al snel weten dat je het 'gewoon' even in de gaten moest blijven houden, maar dat het kopje vanzelf zou loslaten.

6.  Houd komende tijd (maanden)  in de gaten of deze plek niet rood wordt, of dat er een rode cirkel op de huid verschijnt.  Staar je echter niet blind op deze cirkel.

De kenmerkende rode cirkel verschijnt niet in alle gevallen van besmetting met de ziekte van Lyme. Houd daarom ook onderstaande klachten in de gaten:

Wat als het niet lukt?

Soms lukt het gewoon simpelweg niet om de teek los te krijgen.  Maak dan een afspraak bij de huisarts of informeer bij de huisartsenpost of zij het raadzaam achten langs te komen.

Mijn ervaring is dat het geen haast heeft, maar wel serieus genomen wordt.
Ook als er een stukje van de teek achterblijft in de 'wond' kun je altijd even bellen om te overleggen.

Oudere kinderen en teken

Op een gegeven moment komt jouw kind op een leeftijd dat hij/zij niet meer gecontroleerd wil worden door de ouders.  Of misschien zelfs het controleren op teken wel onzin vindt.

En dan?

Zeker bij deze leeftijd benoem ik het zelf ook altijd aan het eind van een feestje of activiteit. Van een vreemde nemen oudere kinderen soms eerder iets aan.  Daarbij biedt mijn opmerking vast een opening om thuis op verder te borduren.

Rol als ouder
Belangrijkste als ouder is om informatie te geven, zonder belerend te zijn.  

Als iets móet dan zijn kinderen op deze leeftijd sneller geneigd hun hakken in het zand te steken. Of ze zullen zeggen het te doen om van het 'gezeur' af te zijn, maar het vervolgens juist naast zich neerleggen.
De beste insteek is om het kind niet te 'bevelen' zich te controleren, maar te benoemen dat het belangrijk is om het na het douchen even te doen, en te vragen of het kind ergens behoefte aan heeft. 
Wil het dan toch dat jij controleert?  Wil het gewoon weten waar hij/zij op moet letten? Wil het weten wat het moet doen als het een teek gevonden heeft?  Volg zijn of haar behoefte en stel je open op.  Dan houd het kind de regie en zal het jou eerder betrekken.

Merk je twijfel?  Vaak is vooral het bloot zijn iets waar kinderen zich voor gaan schamen. 
Stel dan voor dat het kind zelf controleert wat hij/zij zelf kan zien (inclusief de schaamstreek), en dat zodra hij/zij ondergoed aan heeft jij even de rug en haargrens controleert. 

Als een kind echt niet wil?

Ik zal hieronder een stukje typen met de noodzaak van het controleren op teken, dit kun je laten lezen in plaats van zelf de discussie aan te gaan.
In principe kunnen tieners namelijk zichzelf goed genoeg checken met behulp van een spiegel, al dan niet op een later moment wanneer het henzelf uitkomt.

Maar als zij iets écht niet willen, dan zullen ze het uiteindelijk toch niet doen.

Het enige wat dan overblijft is dit te respecteren en zelf aandacht te houden op mogelijke symptomen.  Hierdoor houdt je de deur toch op een kier wanneer het kind na een aantal dagen toch een teek ontdekt.   Wanneer je de strijd aangaat en het hard tegen hard gespeeld wordt, dan is de kans aanzienlijk kleiner dat het kind alsnog zal 'toegeven' en jou betrekt bij het aantreffen van een eventuele teek.

Ook wanneer het kind wél een teek blijkt te hebben en deze ook nog de ziekte van Lyme heeft en zich klachten openbaren, zelfs dan is behandeling vaak nog goed mogelijk.  Dit is dan zeer vervelend en absoluut niet wenselijk, maar wel een belangrijke les / ervaring...

Mijn ouders 'zeuren' dat ik mij moet controleren op teken...

Zeuren jouw ouders dat je je moet controleren op teken?  Lees dan dit stukje tekst even! 

In stuiken en lang gras leven teken, dit zijn parasieten die zich voeden met bloed.  Een tekenbeet op  zichzelf is niet zo erg, maar teken kunnen de ziekte van Lyme hebben. Wanneer je een teek niet op tijd verwijderd en de teek wél de ziekt van Lyme blijkt te hebben kan hij deze aan jou overdragen. 

Op bovenstaande foto zie je hoeveel mensen de ziekte van Lyme oplopen.  

Wat vooral opvalt is de enorme toename van het aantal besmettingen,  het is dus écht goed mogelijk dat je besmet raakt door een tekenbeet. 

Is een tekenbeet echt zo erg?

Nee, een tekenbeet op zichzelf is niet erg.   Vergelijk het met een muggenbeet. 
Maar er zijn ook muggen met de ziekte Malaria, als die jou prikken word je serieus ziek!

Zo is het ook met teken.  De meeste teken vormen nog steeds geen gevaar, ze zijn vervelend, maar dat is het dan ook.

Er zijn echter ook teken die de ziekte van Lyme bij zich dragen.  Als je door zo'n teek gebeten wordt zal hij deze ziekte aan jou overdragen. Hoe langer de teek blijft zitten, hoe groter de kans dat hij de ziekteverwekkers overdraagt.

Hoe groot is de kans?
Tegenwoordig is 1 op de 5 teken besmet met de ziekte van Lyme.    

Als je de teek binnen 24uur verwijdert zul je vaak weinig last hebben, de teek heeft simpelweg te weinig tijd gehad zijn ziekteverwekkers over te brengen,  de ziekteverwekkers die hij wel heeft kunnen overbrengen zal het lichaam zelf nog wel kunnen afbreken.

Omdat mensen zich tegenwoordig steeds  beter controleren op teken, levert slechts 2% van de tekenbeten een werkelijke besmetting met de ziekte van Lyme op.

Maar.....  hoe langer je de teek laat zitten, hoe meer tijd hij heeft zijn ziekteverwekkers naar jou over te brengen. Naar een aantal dagen kun je dus een serieuze besmetting met de ziekte van Lyme oplopen!

Wat is de ziekte van Lyme?
De ziekte van Lyme is een bacterie die een infectie met Lyme veroorzaakt, een bacteriële infectie dus.
Zo'n infectie blijft niet op de plek van de beet, maar gaat door het hele lichaam heen.

Hierdoor krijg je steeds meer klachten:

- eerst verschijnt er vaak een rode plek rond de plek van de beet (infectiering),
- je zult spierpijn hebben en/of je grieperig voelen,

- na verloop van tijd zal ernstige vermoeidheid en concentratieverlies optreden,

- de infectie zet zich voort in de spieren en gewrichten (knieën, polsen, schouders), deze gaan ontsteken en worden pijnlijk.
- uiteindelijk kan zelfs jouw hart geïnfecteerd raken, dit is immers ook een spier...

Al met al toch best een serieuze ziekte, die je kunt voorkomen door onder de douche gewoon even te kijken of je een teek hebt. 
Ze zitten vooral op warme plekjes, zoals je oksels, lies, knieholte of tussen je tenen. 

En nu?

Op deze pagina heb ik informatie voor (jouw) ouders geschreven over teken en het controleren hierop, dit kun je eens lezen.

Of download de app van het RIVM op jouw telefoon, hier vind je alles wat handig is om te weten.   Zoek de  RIVM app 'Tekenbeet'  in je eigen appstore. 

Hoe sneller je een teek ontdekt en verwijderd hoe beter.   Maar ook na een paar dagen is het altijd nog verstandig om hem weg te (laten) halen.  Vraag desnoods jouw ouders of huisarts om hulp of advies.  Ook als de de teek op een ongelukkige plek zit, bijvoorbeeld in je kruis of tussen je billen.

Ik heb jouw ouders aangegeven dat ze mij natuurlijk ook mogen bellen of appen over advies rondom tekenbeten, dat geldt natuurlijk ook voor jou...

Beter om het nu even serieus te nemen of zélfs ongemakkelijk om hulp vragen als dat nodig zou zijn,  dan over een tijdje misschien wel in een rolstoel of hartklachten lijkt mij.  

Bronnen / meer informatie?

https://www.rivm.nl/tekenbeten-en-lyme  

https://www.tekenbeten.be/hoe-kan-ik-mij-beschermen 

https://www.tekenradar.nl/

---  einde pagina  ---